عاشورا در کلام معصومين(ع) 
 

از امام صادق(ع) پرسيدند: چرا روزعاشورا سوگناک ترين روز به حساب آمده است، نه روز رحلت پيامبر اکرم(ص) وحضرت فاطمه(س) و روز شهادت حضرت علي(ع) و امام حسن(ع)؟
حضرت فرمود: «به اين دليل روز [شهادت] حسين (ع) سوگناک ترين روزهاست که اصحاب کسا، اين گرامي ترين آفريدگان نزد خداي تعالي، پنج نفر بودند...
چون امام حسين(ع) کشته شد، ديگر کسي از اهل کسا باقي نماند که بعد از او مايه تسلاي خاطر مردم باشد. بنابراين ، رفتن امام حسين(ع) به منزله رفتن همه آنهاست، همچنان که ؛ باقي بودن ايشان مثل اين بود که همه اهل کسا زنده هستند(1).
امام رضا(ع) «کسي که در روز عاشورا از انجام دادن کارهاي مورد نياز خود بپرهيزد، خداوند نيازهاي دنيا وآخرت او را برآورده مي کند. کسي که روز عاشورا را روز سوگواري واندوه وحزن قرار دهد، خداوند روز قيامت را روز شادي و سرور او قرار مي دهد(2).

عاشورا،فرهنگ باشکوه
 

عاشورا، نام دهمين روز از ماه محرم ومهم ترين روز در واقعه کربلاست .واقعه عاشورا، بزرگ ترين حادثه مصيبت بار در تاريخ صدر اسلام است که در آن، حضرت حسين بن علي(ع) امام سوم شيعيان به همراه يارانش درنبردي نابرابر با سپاه يزيد بن معاويه، به شهادت رسيد. حادثه دردناک عاشورا در روز دهم محرم سال61 هجري اتفاق افتاد وحضرت اباعبدالله(ع) درآن روز،در56 سالگي به شهادت رسيد. به گراميداشت اين واقعه مهم، پيروان و شيعيان امام حسين(ع) هر ساله گرد هم مي آيند و با حزن واندوه عزاداري مي کنند.
امروزه عاشورا با همه عظمت آن تنها يک واقعه تاريخي نيست، بلکه فرهنگي باشکوه وغني است که به انسان درس چگونه زيستن مي دهد وچشمه اي جوشان است که هر که ازآن نوشيده، به راه سعادت رهنمون شده است. 
فرهنگ عاشورا درس ها وپيام هايي راستين و انساني داردکه عمل به آنها حيات فردي و اجتماعي انسان را در برابر ستم ها و ناملايمت ها و ناشايستگي هاي روزگار بيمه مي کند وگوهر وجود او را آشکار مي سازد.

عوامل جاودانگي عاشورا
 

نهضت عاشورا ويژگي هاي برجسته اي دارد که موجب ماندگاري و جاودانگي آن شده است. برخي از اين ويژگي ها عبارتند از : 
1. مصونيت رهبري نهضت عاشورا از اشتباه : امام حسين(ع) به عنوان رهبر نهضت بزرگ عاشورا از عالي ترين ويژگي هاي انساني برخوردار بود و از همه مهم تر ، معصوم؛ يعني از اشتباه وخطا مصون بود. از اين رو، حماسه عاشورا الگويي تمام عيار براي همه انسان ها و جوامع است. 
2. هدف عاشورا؛ احياي اسلام و دفاع از دين: هدف نهضت عاشورا، منفعت طلبي ودستيابي به قدرت و رقابت حزبي و قوم و قبيله اي نبود، بلکه هدف، دفاع از دين و احياي سنت نبوي است .
3. پيروي از اصول و آموزه هاي ديني: يکي از ويژگي هاي حماسه عاشورا،انطباق کامل مجموعه حرکت امام حسين(ع) با قوانين ديني وحدود الهي و آموزه هاي اخلاقي بود.
4. اوج ايثار و فداکاري: حضور رهبر قيام؛ يعني امام حسين (ع) با تمام هستي وسرمايه خود؛ [يعني برادران،خواهران و عزيزان و يارانش و ارزشمندترين سرمايه اش که جان پاک او بود]، ازديگر ويژگي هاي نهضت عاشورا بودکه در تاريخ بي نظيراست(3).

آموزه هاي عاشورا
 

در بررسي حماسه حسين وفرهنگ عاشورا به آموزه هايي بر مي خوريم که هر يک دريايي از معرفت را به روي تشنگان مي گشايند . اين آموزه ها به ملت وقوم ومذهب خاصي منحصر نيست، بلکه فرا انساني و الگويي براي همه انسان هاست. از اين رو، بسياري از بزرگان غير مسلمانان در عظمت ودرس آموزي واقعه عاشورا وتأثير آن در روح و روان انسان ها و فعاليت هاي سياسي و اجتماعي شان سخن هاي بسياري گفته اند.
برخي از آموزه هاي عاشورا عبارتند از: 
1.ضرورت بصيرت ديني وسياسي: عاشورا به ما مي آموزد که در دفاع از دين، بينش، بيش از ديگر موارد براي انسان لازم است. افراد بي بصيرت بدون آنکه بدانند، فريب مي خورند و در جبهه باطل قرار مي گيرند. 
2. فداکاري براي حفظ دين: امام حسين(ع) با دين زدايي امويان روبه رو بود و اين بزرگ ترين خطر براي اسلام و امت پيامبر(ص) بود.آن حضرت، جان خود و خانواده اش را سپر تهاجم عليه دين قرار داد. و بر همين اساس فرمود:«سنت رسول خدا(ص) مرده است و بدعت در دين رواج يافته است. » اين خطر ممکن است در هر عصر ونسلي با شيوه هاي متفاوت ظهور کند. بنابراين، تنها با الگو گرفتن از آموزه هاي عاشورايي و فداکاري مي توان با آن مقابله کرد. 
3. اطاعات از رهبري و وفاداري به آن:
در قيام عاشورا از يک سو قهرمانان کربلا را مي بينيم که با اطاعت همه جانبه از رهبري امام حسين(ع) حماسه عاشورا را آفريدند. و به سعادت جاويدان نائل شدند و از ديگر سو با مردم سست عنصر وعهد شکن کوفه روبه رو مي شويم که در سايه نافرماني از دستورهاي امام حسين(ع) گرفتار نکبت دنيا و عذاب آخرت شدند.از اين رو، درس ديگر عاشورا اين است که سعادت دنيا وآخرت درگرو پيروي از رهبري امام عادل، وضلالت وگمراهي نيز در نافرماني از دستورهاي چنين رهبري است.
4. عمل به تکليف: رخداد عاشورا يکي از جلوه هاي عمل به وظيفه بود. شرايط و شناخت زمينه ها ، اقتضاي عمل به چنين تکليفي را از سوي امام معصوم(ع) داشت. از اين رو، از ديدگاه تکليف مدارانه امام حسين(ع) جبهه حق چه در صورت کشته شدن ويا کشته نشدن پيروز ميدان بودند.عاشورا از اين جهت نيز الگو دهنده است وانسان را به شناخت تکليف وعمل به تکليف هدايت مي کند.

کلاس عاشورا
 

عاشورا، هميشه ما را به فکر کردن وا مي دارد و مثل يک کلاس پربار يا يک استاد بزرگ حقايقي را به ما مي آموزد؛ که چگونه زندگي کنيم .عاشورا فکر را به اين پرسش متوجه مي کند که هدف قيام امام حسين(ع) چه بود؟ چه هدف بزرگي وجود داشت که آن بنده صالح خدا، براي تحقق آن ، خود وهستي اش را فدا کرد؟ در اين باره، در مجالس عزاداري ، مطالب بسياري شنيده يا درکتاب ها خوانده ايم، ولي هيچ حقيقتي صريح تر وآشکارتر از سخن خود سيدالشهدا نيست که فرمود:«من براي اصلاح امت جدم قيام کرده ام و مي خواهم امر به معروف ونهي از منکر کنم.» پس هدف سالار شهيدان، اصلاح امور امت از راه امر به معروف و نهي از منکر بود.
پرسش ديگري که در بررسي واقعه عظيم عاشورا با آن روبه رو مي شويم، اين است که چرا حضرت، خود و خانواده اش را به خطر انداخت؟چرا با ياران اندک خود، با قدرت طاغوتي و شيطاني و بي رحم يزيد رو به رو شد؟ همچنان سخن برحق امام حسين(ع) پاسخ گوي اين پرسش ماست که فرمود:«مگر نمي بينيد که به حق عمل و از باطل جلوگيري نمي شود؟»
آن امام شهيد به ما مي آموزد جامعه اي که در آن حق، اجرا و از باطل جلوگيري نشود، تحمل پذير نيست ومسلمان ها بايد در برابر باطل مقاومت کنند. براين اساس، پيرو امام حسين(ع) نبايد فقط عزاداري کند، بلکه بايد به هدف عالي آن حضرت، يعني امر به معروف و نهي از منکر عمل نمايد.

اولين ها 
 

در روز عاشورا، نخستين کسي که از آل ابي طالب به شهادت رسيد، علي اکبر(ع) بود.سپس عبدالله بن مسلم بن عقيل و پس از او، عَدي بن عبدالله بن جعفر طيار و پس از او قاسم بن حسن بن علي(ع) به شهادت رسيدند. 
درآغاز جنگ روز عاشورا، نخست، حمله ها به صورت گروهي بود و در نخستين حمله ها، بسياري از ياران امام حسين(ع) کشته شدند.اين حمله، به حمله «اولي» معروف است و بر اساس برخي روايت هاي تاريخي، تا پنجاه نفر از ياران امام حسين(ع) در اين حمله به شهادت رسيدند. پس ازآن، ياران آن حضرت به صورت فردي يا گروه هاي دو نفري به مبارزه مي رفتند وچنين نقل شده است که اغلب، دو به دو به شهادت رسيده اند. 

سخن بزرگان 
 

امام خميني (ره)
 

«دستور آموزنده «کل يوم عاشورا وکل ارض کربلا»،بايد سرمشق امت اسلامي باشد .قيام همگاني در هر روز و در هر سرزمين، عاشورا قيام عدالت خواهان با عددي قليل وايمان وعشقي بزرگ، در مقابل ستمگران کاخ نشين و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که اين برنامه ، سرلوحه زندگي است درهر روز و در هر سرزمين...
اين دستورآموزنده، تکليفي است ومژده اي .تکليف از آن جهت که مستضعفان، اگر چه با عده اي قليل، عليه مستکبران، گرچه با ساز و برگ مجهز و قدرت شيطاني عظيم، مأمورند چونان سرور شهيدان قيام کنند ومژده که شهيدان ما را در شمار شهيدان کربلا قرار داده است ومژده که شهادت رمز پيروزي است (4).

مقام معظم رهبري
 

امام حسين(ع) براي يک واجب قيام کرد .اين واجب درطول تاريخ، متوجه به مسلمان هاست وبه يکايک مسلمان ها واين واجب هم عبارت است از اينکه هر وقت ديدند نظام جامعه اسلامي دچار يک فساد بنياني شده است وبيم آن هست که به کلي احکام اسلام تغيير پيدا کند، هر مسلماني بايد قيام کند»(5).

پي نوشت : 
 

1-ميزان الحکمه،ج8، ص 3783،ح13010.
2-همان، ح13011.
3-علي سعيدي، معارف عاشورا، درس ها و پيام ها، صص12و13.
4-صحيفه امام،ج9،ص445.
5-سيد علي خامنه اي، امانت داران عاشورا در بيانات مقام معظم رهبري،ص 14.

سهیلا بهشتی